01. હિંદુ ધર્મનો પાયો!

એક અંદાજ મુજબ વિશ્વમાં ૪૦૦૦ થી પણ વધુ ધર્મ છે (ફરીથી વાંચી જુઓ, ૪૦૦૦ જ લખ્યું છે!). લોકો ઘણી વખત ધર્મ અને શ્રદ્ધા એક હોવા વિશે ગુંચવણ અનુભવતા હોય છે જયારે કે મારું માનવું છે કે, બંને એકબીજાથી જોડાયેલા ચોક્કસ છે છતાં, અર્થની દ્રષ્ટીએ તદ્દન ભિન્ન છે. શ્રદ્ધા એ આપણી અને આપણા ઈશ્વર/ભગવાન/ગોડ/અલ્લાહ (આપણે ઈચ્છીએ એ નામ આપી શકીએ છીએ એ ઈશ્વરીય શક્તિને, છે ને?) વચ્ચેની અંગત બાબત છે. શ્રદ્ધા એ આપણું તરણું છે જે ઝાલીને આપણે જીવનની વૈતરણી પાર ઉતરી શકીએ છીએ; જયારે કે ધર્મ એક આખી અલગ જ વિભાવના છે. શ્રદ્ધાને કોઈ નિયમનાં બંધન હોતા નથી જયારે, ધર્મ તો છે જ નિયમો અને તેમનાં અનુસરણ વિશેનો ખ્યાલ.ધર્મ અને શ્રદ્ધા વચ્ચેનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ તફાવત કોઈ હોય તો એ છે સમૂહ કે સમુદાય! શ્રદ્ધા વ્યક્તિગત બાબત છે તો,ધર્મ એ અમુક ચોક્કસ માન્યતાઓ સાથે સહમત થતા એક આખા જન-સમૂહ દ્વારા અનુસરવામાં આવતા એકસમાન નિયમો કે પ્રણાલી છે. ધર્મમાં જન-સમુદાય સંકળાયેલ હોય એ પ્રથમ શરત છે! એ સમુદાય પોતાનાં ઈશ્વરને પ્રસન્ન કરવા માટે અમુક ચોક્કસ પદ્ધતિઓ કે પ્રથાનું અનુસરણ કરે છે તેમજ એ નિયમોને અનુવાંશિક પરંપરા તરીકે સ્થાપિત કરે છે.

સનાતન ધર્મનાં મૂળ માનવીય ઈતિહાસની તારીખોથી પણ પ્રાચીન હોવાને કારણે, બીજા ધર્મો વિશે આપણને જે સાબિતીઓ મળે છે, સનાતન ધર્મ વિશે તેવી કોઈ સ્પષ્ટ સાબિતીઓ આપણને આજે મળી શકતી નથી (એમ તો ઈશ્વર હોવાની પણ ક્યાં કોઈ સાબિતી છે, પણ ઈશ્વર છે ને?)બીજું એ કે, સનાતન ધર્મ એ લૌકિક તેમજ પારલૌકિક જીવનનાં સત્યોને શોધવા, અનુભવવા તેમજ તેને જીવવા પર વધુ કેન્દ્રિત છે. આ ‘અનાદિ-અનંત પ્રાકૃતિક સિધ્ધાંત’ કે જેને આપણે સનાતન ધર્મ તરીકે ઓળખીએ છીએ તેના વિશે જાણવા માટે વિશ્વ આજે ઇસવીસન પૂર્વે ૧૫૦૦ થી ૧૦૦૦ વચ્ચે લખાયેલા વૈદિક શાસ્ત્રોને આધારભૂત સ્ત્રોત માને છે.

Image courtesy: https://www.ancient.eu/The_Vedas/

વૈદિક સાહિત્યને ‘અપૌરુષેય’(એટલે કે,કોઈ એક વ્યક્તિ દ્વારા જેનું સર્જન કરાયું નથી)માનવામાં આવે છે. ઘણાં તેને દૈવી સર્જન પણ ગણે છે છતાં, મારું માનવું છે કે, વેદો એ કાલાંતરે અનેક વિદ્વાનો એ અનુભવેલા અને અર્જિત કરેલા જ્ઞાનનું સંકલિત સ્વરૂપ છે. વેદોને શ્રુતિ સાહિત્ય પણ કહેવામાં આવે છે જે, માત્ર શ્રવણ દ્વારા પણ શીખી શકાય છે. પ્રાચીન ઋષીઓએ લાંબા સમયની સાધના તેમજ ધ્યાન દ્વારા મેળવેલ જ્ઞાન અને અનુભવો વડે જીવન અને જીવવા વિશેનાં ખ્યાલો સાધારણ મનુષ્યો સુધી પહોંચાડવા માટે વેદોનું સર્જન કર્યું.

વેદોનાં માધ્યમ વડે, હિંદુ ધર્મ જીવનનાં લગભગ તમામ પાસાઓને આવરી લે છે. ચારે ચાર વેદો, મનુષ્યએ વ્યક્તિગત ધોરણે કે પછી એક સમાજ તરીકે કઈ રીતે સદાચારી તેમજ અર્થપૂર્ણ જીવન જીવી શકાય તે વિશેની માર્ગદર્શિકાઓની ગરજ સારે છે.

તદુપરાંત, બ્રહ્માંડ, બ્રહ્માંડ ની વ્યુત્પત્તિ,આપણું અસ્તિત્વ, ઓળખ, જીવનમાં દાનનું મહત્વ, સમય, અવકાશ વગરે જેવા ઘણાં જ અમૂર્ત વિષયોની ચર્ચા પણ આ અતિ પ્રાચીન ભારતીય લખાણમાં જોવા મળે છે!

‘નાસદીય સૂક્ત’ તરીકે ઓળખાતી ઋચાઓ ભારત સિવાય પણ વિશ્વનાં ઘણાં જ ભાગોમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેનું કારણ એ કે, તેમાં બ્રહ્માંડની રચના તેમજ તેનાં વિસ્તરણ વિશેનાં સિદ્ધાંતો વગેરેની માહિતી છે. આ જ કારણથી તેને ‘સર્જનનાં સૂક્ત’તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આજે પણ આ વૈદિક દર્શનશાસ્ત્ર ઘણાં જ વૈજ્ઞાનિક સંશોધનોનો આધાર બની રહ્યું છે. 

https://www.scienceandnonduality.com/article/the-influence-vedic-philosophy-had-on-nikola-teslas-idea-of-free-energy

ઘણાં તેને ‘ચમત્કારિક મંત્રો’નાં વેદ તરીકે પણ ઓળખે છે પણ, એક વાતની સ્પષ્ટતા હું ચોક્કસ કરવા ઈચ્છું છું કે, અમુક લોકો તેને કામણ-ટુમણ કરવા માટેનાં કાળા જાદુનાં પુસ્તક તરીકે જ ઓળખે છે તો એ સદંતર ખોટો ખ્યાલ છે. અથર્વવેદ સંપૂર્ણતઃ પવિત્ર મંત્રોનો જ સંગ્રહ છે. એટલું જ નહીં, શલ્ય ચિકિત્સા (સર્જરી) સહીતનું સંપૂર્ણ આયુર્વેદ કે જેને આજે સમગ્ર વિશ્વ એક શ્રેષ્ઠત્તમ ચિકિત્સા પદ્ધતિ તરીકે સ્વીકારી ચુક્યું છે, તે પણ અથર્વવેદ તરફથી જ મળેલ એક અમૂલ્ય ભેંટ છે.ચમત્કાર વિશે જાણવું જ હોય તો, અહીં અથર્વવેદમાં વિવિધ બીમારીઓનો ઈલાજ માટેનાં મંત્રો આપેલા છે!(હા, આ જ કદાચ એ ચમત્કાર છે જેની શોધ વિશ્વ હજુ સુધી કરી રહ્યું છે!)

આ સિવાય, સંખ્યાઓ, દશાંશ પધ્ધતિ, ઘાત અને ઘાતાંક વગેરે જેવી ગાણિતિક અભિવ્યક્તિઓનો મૂળ સ્ત્રોત પણ આ પવિત્ર ગ્રંથ હોવાનું જાણવા મળે છે!

તો, મને લાગે છે કે, હિંદુ ધર્મ એ આવરેલા બહોળા વિસ્તારની એક ઝલક તરીકે વેદોનો આ સંક્ષિપ્ત પરિચય પર્યાપ્ત છે!હિંદુ ધર્મને આપણે જ્ઞાનનાં માર્ગ થકી, આપણી આખરી મંઝીલ સુધી પહોંચાડનાર સાધન કહી શકીએ.હું માનું છું કે, સમગ્ર વિશ્વમાં તમને મનગમતા સાધનો પસંદ કરી, જ્ઞાનમાર્ગે આગળ વધી, પરમાત્મા સુધીની યાત્રા ખેડવાની સંભાવ્યતા આપતો એકમાત્ર ધર્મ છે,હિંદુ ધર્મ!