महाभारत – ‘पंचमवेद’ कहे जानेवाले इस महाकाव्य के सभी पात्र मनुष्य के आतंरिक विश्व के प्रतिबिंब है| यह स्पष्ट दर्शाता है कि यदि मनुष्य चाहे तो, अच्छाई या बुराई किसीके भी शिखर तक पहुँच सकता है| परन्तु, हर बार सही या ग़लत का चुनाव करते वख्त खुद को अगर श्री कृष्ण को समर्पित कर दिया जाए तो, आखिर में वह कर्म आपके लिए धर्म ही बन जाएगा|
मृत्यु ही जीवन का एकमात्र अटल एवं विदित सत्य है, परन्तु इसे जीवनपर्यंत अस्वीकृत करते रहना भी अति साधारण मनुष्य भाव है| मृत्यु की ख़बर मिलना सहज है किंतु, उसकी अनुभूति मनुष्य के अपने उम्र के पड़ाव तथा मनोभावों पर निर्भर करती है| एक ही ख़बर यहाँ तीन छंदों में, जीवन उर्जा के धूमिल होने की गति के साथ, बदलती अनुभूति के रूप में प्रस्तुत की गई है|
ॐ कृष्णाय वासुदेवाय हरये परमात्मने ।। प्रणतः क्लेशनाशाय गोविंदाय नमो नमः।। શ્રી કૃષ્ણ જેમનાં માટે માતા-પિતા, બાંધવ, મિત્ર, સખા એમ સર્વસ્વ છે, એવા દરેકને પોતાની ભાવનાઓ મુક્ત મનથી વ્યક્ત કરવાનો અધિકાર સ્વયં શામળાએ જ એમને આપેલ છે. કૃષ્ણ સાથેનાં સંબંધમાં સમર્પણ અને અધિકાર બંને યમુનાનાં કાંઠાઓની જેમ સમાંતર ચાલે છે. જેટલું વધારે સમર્પણ, એટલો જ વધુ અધિકાર! તો, એ અધિકારથી જ એક સામાન્ય માણસની હરિને એક સાધારણ યાચના…
Being institutionalized is basic human nature. Worldly pleasures, desires and the self-love are so enticing for us that we literally bind ourselves to them. We forget that the body we’ve been sent here with is merely a carrier for the soul visiting this place just for a while. We look up to someone to save us and to drag us out of the mud of lurking desires. So, either we love or hate, we get used to this cage and slowly we long for its enslavement!
Knowledge and realization are two important factors that help us meet a ‘New Self’ every day. And when one is introduced to who he is, he gets a chance to know what he can become. Here, the awakening poet has talked about helps us face the brighter side of life, keeping the shadows behind. It guides us towards the making of ourselves out of thousands of new possibilities. What it takes is mere realization. Each evolution, either inner or outer, begins with this kindling revival.
ઘણી વખત મન મળેલા હો પરંતુ, સાથ પાક્કો થાય એ પહેલા જીવનનાં રસ્તા પર સાથે ચાલતા હોઈએ ત્યારે જાણ બહાર કશીક આપ-લે થઇ જતી હોય છે. આ લેવડ-દેવડમાં પોતાની પાસે રહેલ જણસને કિંમતી ગણવી કે નહીં કે પછી એ સંભાળીને રાખવી કે નહીં એ સંજોગો અનુસાર, અંગત પસંદગીની વાત છે. અહીં એવી સાચવીને રાખેલી એક અમૂલ્ય થાપણ વિશે વાત છે, જેમાં આપનાર તો કદાચ આપીને ભૂલી ગયેલ છે પણ, સાચવનારને મન તેનું શું મૂલ્ય છે એ કદાચ આપ વાંચીને જ સમજશો.
What do you do to stay absolutely RIGHT or WRONG for lifelong? You get married! Marriage is all about fun for people other than the one who gets into this union. Read this sarcastic yet undeniably realistic poetry about marriages in India.
ખેડૂત ખેતરમાં બીજ રોપી દીધા બાદ, તે બીજનું કુંપળમાં પરિવર્તિત થવું માત્ર જોઈ કે નોંધી જ શકે છે. પરંતુ, બીજનું કુંપળ બનવું એ કેવું અનુભવાય એ તો માત્રને માત્ર ધરતી જ જાણે છે. વસુંધરાને જો વાચા ફૂટે તો એ ચોક્કસ કહે કે, રોપાયેલું બીજ ઉગી નીકળવાનાં પૂરજોર તલસાટ સાથે સૂર્ય-કિરણો, ધરતીનું સત્વ અને હવાનાં સ્પર્શે ક્ષણે ક્ષણે અંકુરિત થવા તરફ આગળ વધે ત્યારે ધારીણી ધરાને પોતાનો કણે કણ સજીવ થતો લાગે. સતત નિર્જીવ લાગતી રેણુ, ત્યારે જડમાં પણ ચેતનાનો સંચાર થતો અનુભવે એ કુદરતની જ કરામત છે.
લોભ, લાલચ, સ્વાર્થ અને ભૌતિકતાને જ મનુષ્ય જીવનનો આધાર, આચાર અને વ્યવહાર સમજવા લાગેલા દરેક વ્યક્તિને આપણે આટલું તો કહેવું જ રહ્યું. કુદરતે દરેક માટે જીવન જરૂરી બધું જ ખુલ્લા મનથી આપ્યું છે, આપણે તો જો કંઈ આપવાને લાયક છીએ તો એ માત્ર ને માત્ર શુદ્ધ લાગણી, સમય કે સદભાવ જ છે. એટલું પણ ન આપી શકતા લોકો પાસેથી બીજી કઈ વાતની અપેક્ષા રાખી શકાય એ જાતે જ નક્કી કરવું રહ્યું.
This poetry is a gentle reminder for all of us to care and appreciate whatever the world has offered us. Living on this planet doesn’t mean to acquire and cherish the material things only. Residing this place has a much deeper and precious meaning. Let’s not forget how beautiful place we’ve been gifted with!
“ये क्या जगह है दोस्तो, ये कौन सा दयार है| हद-ऐ-निगाह तक जहां ग़ुबार ही ग़ुबार है||” – ‘शहरयार’ जी की ये पंक्तियाँ एक शहरी इंसान की भावनाएं व्यक्त करने के लिए काफ़ी है| सपने दिखाता शहर, ज़िंदगी को समजने, समजाने के बड़े अलग ढंग जानता व आज़माता है| हिसाब का पक्का शहर हमें जो कुछ भी देता है, सूद समेत वापस भी लेता है| यही उसका तरीका है और यही उसका चलन भी!
जीवन का मतलब आजकल व्यक्ति के सफल या निष्फल होने से या उसके पाने या खोने से निकालना ये चलन बन गया है| जीवन नपे-तुले मापदंडो में समाविष्ट या व्याख्यायित किया ही नहीं जा सकता ये कैसे समजाए कोई इन्हें? ‘ये ऐसे ही होता है’, ‘वो वैसे ही होना चाहिए’ ऐसी सीमाओं में बंधे वो जीवन कहाँ? उन्मुक्त बहते झरने सा बेबाक, अनिश्चित, प्रबल प्रवाह ही जीवन है| इसीलिए तो, जो हम सोचें वही घटे ये ज़रूरी तो नहीं|
ચંદ્રની ગળતી ધારની માફક જીવન રોજ થોડું ટૂંકાઈ રહ્યું હોય ત્યારે પરમાત્મા સુધી પેલે પાર પહોંચવાની ઉતાવળ સ્વાભાવિક છે. પણ, ત્યાં પહોંચવા માટે આપણે માટે નિર્મિત છતાં આપણે જાતે પસંદ કરેલ માર્ગ પરથી ચાલવું એ પૂર્વશરત છે. સત્યનો માર્ગ ખરેખર અકારો છે અને ત્યાં ભાગ્યે જ કોઈ સાથી મળે છે. એટલે એકલપંડ પ્રવાસી ક્યારેક મૂંઝાઈ પણ જાય છે. પણ દરેક પ્રવાસીની અંતરાત્મા આ પથ ખેડવાનો ઉપાય જાણે છે કેમકે, એ આવી અનેક યાત્રાઓ કરીને આવે છે એટલે, એણે ચિંધેલ ઉપાય અજમાવીને જીવ બેફીકર બની પોતાનાં માર્ગે આગળ વધી શકે છે અને ત્યારે તેને ટૂંકા થતા દિવસો કે ઘેરી થતી રાતોનો ભય રહેતો નથી.
એક વિદ્યાર્થીની મનોવ્યથા રજૂ કરતી આ હળવી કૃતિ આપને પોતાનાં વિદ્યાર્થીકાળને યાદ કરાવવામાં ચોક્કસ મદદ કરશે. શિક્ષણ અનિવાર્ય ચોક્કસ છે પરંતુ, બોજ બને ત્યારે વિદ્યાર્થીઓ માટે ‘કહેવાય પણ નહીં અને સહેવાય પણ નહીં’ જેવી હાલત થતી હોય છે, સાચું ને? આપનાં વિદ્યાર્થીકાળનાં આવા કોઈ સંસ્મરણો છે?
સામાજિક રીતે સ્વીકાર્ય ન બની શકતા સંબંધો ઉભા બળી જતાં પાક જેવા હોય છે, જેમાં તેની કાળજી કે જાળવણીમાં કોઈ ખામી નથી હોતી પણ, બસ સંજોગો જ વિપરીત બની જાય છે અને કંઈ નીપજી શકતું નથી. તો, આવા સંબંધોમાંથી કંઈ મેળવી શકવાની આશા રાખ્યા વિના એ જેમ અને જ્યાં હોય ત્યાં અને એવા જ છોડી દેવા એ યોગ્ય ઉપાય છે. કેમકે, સંબંધ હોય કે મકાન, જેનો પાયો કાચો રહી ગયો હોય તેનાં ટકવાની કોઈ ગેરંટી હોતી નથી. કારણ કંઈ પણ હોય, બિનશરતી પ્રેમમાં હૃદયભંગનો સ્વીકાર પણ બિનશરતી જ હોવો જોઈએ ને?
સતત ચાલતી કોઈ પરિસ્થિતિ મનને આનંદ આપતી નથી. જેમ રોજની એક જ ઘરેડ અણગમાની લાગણી જન્માવે છે તેવી જ રીતે સુખ કે દુઃખ એકધારું રહે તો અકારું લાગે છે. જેમ, ભોજનમાં રુચિ જળવાય તે માટે બધા સ્વાદ હોવા જરૂરી છે તે જ રીતે, જીવનમાં સ્વાદ રહે તે માટે સુખ-દુઃખનું સંતુલિત સંયોજન ખુબ જરૂરી છે, છે ને?
કવિતા એ કોઈ ઉજવણી નથી. એ કોઈ પણ સંવેદનશીલ મનુષ્યની આંતરિક હાલતનો અરીસો છે. તેનાં મનની છબીની વિશ્વ સમક્ષ નિર્ભેળ પ્રસ્તુતિ છે. હા, એ એક ઉચ્ચ કક્ષાની કળા હોવાને નાતે દરેકને સાધ્ય નથી. પરંતુ, તેને પામવા, માણવા કે ગ્રહણ કરવાની ક્ષમતા દરેક ભાવક ચોક્કસ ધરાવે છે. કવિતા મનુષ્ય ખરેખર જે વિચારવા ઈચ્છે છે, એ વિચારી શકવાનો પરવાનો છે!
प्रेम का शिखर वो जगह है जहां व्यक्ति स्वयं के अलावा और कुछ लेकर नहीं पहुँच सकता| व्यक्ति का अहंकार जब उसके व्यक्तित्व से प्रतिबिंबित होने लगे, तब वह अपने आसपास प्रसरते अंधकार को अपनाने लगता है| आतंरिक अंधकार ख़ुद से ख़ुद की पहचान नहीं होने देता और व्यक्ति भरे विश्वमें अकेला रहेना स्वीकार कर उसे जीवन बनाने लगता है| प्रस्तुत कविता ऐसे ही एक व्यक्तित्व की ज़ुबानी है की कैसे वह अहंकार के संग जीते हुए हरदिन अपने को एक नए आयाम में देख पाता है|
કુદરતમાં કદાચ મનુષ્ય એક જ એવું પ્રાણી છે જેની મર્યાદાઓ અને શક્તિઓ બંને અસીમ છે. આપણું વ્યક્તિત્વ ભલે ને અનેક પાસાઓ ધરાવતું હોય છતાં, સામેવાળી વ્યક્તિ મોટેભાગે તેનાં ભાવજગત અનુસાર જ આપણને આંકે છે. અહીં પોતાનાં અસ્તિત્વ વિશેની ખરી અનુભૂતિ ધરાવતો એક જાગૃત મનુષ્ય આપણને એ શું શું છે અને શું શું નથી જ એ વિશે કહે છે તો, ચાલો વાંચીએ અને શક્યતાઓનું એક નવું જ પરિમાણ ચકાસીએ…
निदा फ़ाज़ली जी का एक शेर है, “एक से हो गए मौसमों के चेहरे सारे, मेरी आँखों से कहीं खो गया मंज़र मेरा!” ज़िंदगी के मायने और क्या है ये चाहे पता ना चल पाए तो कोई बात नहीं, खुद से एक मुलाकात और खुद से खुद की पहेचान ज़रूरी है| सच – झूठ, सही – गलत, क्यों, क्या से ऊपर उठकर, मुक्त मन से कुछ लम्हों के लिए ही सही स्वयं से मिलने की इस कविता में प्रस्तुत कामना आप भी रखते है क्या?
Life is something too beautiful not to keep constantly analyzing for. While trying to figure it out or in searching for meanings of what’s happening around, we miss to feel the charm it has. The beauty of life lies in observing it from inside out. A constant check snatches away the GRACE and PEACE! We don’t need to do anything but to witness as the life knows when and how to make a shift. So, be a bystander and feel the shine! This poetry in english here can help you start a new journey towards Zen lifestyle!
Girls, so tender to handle, dedicated as some votive candle, when in love; ready to dwindle, yet her dreams, the only force that can make her kindle!
Breathing, we don’t look into this most important aspect of life very carefully. As being human, we’re used to ignore what’s vital. With each breath we inhale, we take in a chance, hope, faith, love that keep us alive, while exhaling, we can throw out the negativity, grudge, pain and affliction. Taking in air and throwing it out is not only a process I believe, but that’s what living is!
Death is just not a notion, but more of a natural happening we’ve witnessed time and again. Have you ever got a chance to think, what would ‘the remaining’ be feeling when it has the real experience? Read this extraordinary piece here, taking you to the summit of your BEING!
વ્યક્તિમાં સ્વીકારભાવ બહોળો હોય તે એક ઉમદા ગુણ છે પરંતુ, જેમ દરેક સીક્કાની બે બાજુઓ હોય તેમ અહીં પણ જેટલી સ્વીકાર કરવાની કાબેલિયત વધુ તેટલી, અવાંછિત અનુભવોનો સામનો થવાની શક્યતા વધુ! આ મોટા મનનાં વિરલાઓએ પોતાનાં સ્વભાવ, સંસ્કાર અને વર્ષોમાં અર્જિત અનુભવસિદ્ધ સિદ્ધાંતોને સાથે લઈને સતત ટીપાતાં, કુટાતાં, લડતા, ઘવાતા, હારતા, જીતતા તેમજ એક વણમાગ્યો અજંપો સાથે લઈને જીવવાની તૈયારી રાખવી જ રહી… ક્યાં સુધી?? કે જ્યાં સુધી પોતાની જાતને તેમજ બીજા લોકોને એ જેવા છે તેવા જ સ્વીકારી ન લઈએ ત્યાં સુધી!
સ્ત્રી-પુરુષ વર્ષો સાથે રહ્યા પછી પણ રહે છે સ્ત્રી અને પુરુષ જ! પરંતુ, લાગણીઓ જ્યાં સુધી આ બે પાત્રોને એકબીજા સાથે બાંધે છે ત્યાં સુધી સંબંધનું સ્વરૂપ, આચાર-વિચાર કે સ્વભાવ કંઈ જ તેમના શાશ્વત સંગાથને અસર કરી શકતું નથી.ભાવનાઓથી જોડાયેલા બંને ગમે તે સંજોગો કે મૂંઝવણોમાંથી પોતાને માટે અનુકૂળ સમાધાન વડે સાથ ટકાવી રાખવાનો માર્ગ શોધી લે છે.વર્ષોનાં સાથ બાદ આ તેમનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે. કદાચ આ જ આપણા સંબંધોનાં મૂલ્યોનું ખરું ભાષાંતર છે!
गुलज़ार साहब ने लिखा है कि, “चारागर लाख करें कोशिश-ए-दरमाँ लेकिन, दर्द इस पर भी न हो कम तो ग़ज़ल होती है!” इसी दर्द की दवा ढूंढ रहा ‘मुसाफ़िर’ आपसे यहाँ कुछ कहना चाहता है|
ચેતનાનાં અંબરમાં ગાબડું પડે ત્યારે, યાદોનાં પડછાયા યદ્દરછ રૂપ ધરી આપણી સામે આવે છે. કોઈનું હોવું જેટલું મહત્વનું હશે, આ પડછાયા એટલા જ ઘેરા હશે. પરંતુ, હૃદયનાં કોઈક ખૂણે પોતાને પણ એ પ્રતીતિ સતત રહે જ છે કે, સ્મૃતિ-પટલ પર મંડરાતી એ છબીઓ આભાસી જ છે.લાગણીઓ વહી ગયાની અનુભૂતિ પછીનો સમય લાવે છે નર્યો સંતાપ! ખુબ ચાહેલા પ્રિય-પાત્ર માટે લખાયેલી આ સુંદર રચના આપ પણ માણો…
નશા અને પ્રેમમાં એક સ્તરથી ઉપર જઈએ ત્યારે વ્યવહારનાં કોઈ ફિલ્ટર્સ રહેતા નથી તેવું જ ભગવાન વિશેની મનુષ્યની લાગણીઓનું છે. ભગવાન નામનાં વિચારથી સહેમત હોઈએ તો આ જ ભાવ ભક્તિ સ્વરૂપે પ્રગટ થાય અને એ વિચારથી અસહેમત હોઈએ તો એ બને નાસ્તિકતા! છતાં, લાગણીની ઉત્કટતા બંનેમાં સમાન જ રહે છે. અહીં એક નાસ્તિકે મિત્રભાવે પોતાની લાગણીઓ ઠાલવી છે. ભગવાને તો સાંભળી લીધી, તમને સ્પર્શી કે નહીં?
ભાગ્યવશાત્ ક્યારેક ઇચ્છાઓ અને વાસ્તવિક જીવન વચ્ચે સામંજસ્ય નથી રહી શકતું. માણસ તરીકે નૈતિકતા હજી નડતી હશે તો, જીવન કામનાઓ અને નીતિમત્તા વચ્ચે ઘંટીના બે પડની જેમ પીસ્યા કરશે. પણ યાદ રાખવું કે, સાધ્ય તમારી પાસે રહી જાય અને નિયતિ સાધન છીનવી લે ત્યારે, પ્રાર્થનાઓને સાધન બનાવીને શાતા સુધીનો માર્ગ કંડારવાની માણસ તરીકે આપણને છૂટ છે!
પથ્થર ફેંકી આંબા પરથી કેરી તોડતા બાળકને જોયું છે? બસ, સપના જોવા અને સાકાર કરવામાં એવા જ પ્રયત્ન લગાડવાના હોય છે. બાકી, સપના સાકાર થાય ત્યારે સૌ કોઈ નોંધ લે પરંતુ, તેની પાછળ કરવામાં આવેલી મહેનત ભાગ્યે જ કોઈનાં ધ્યાનમાં આવતી હોય છે. જે સપના જુએ છે એમણે હૈયે હામ રાખી સાચા થવા સુધી થોડું-થોડું આગળ વધતા રહેવાનું છે બસ…
સપના અને સ્ત્રીઓનું લગભગ સરખું- રહસ્યમય છતાં એટલા આકર્ષક કે જોવાનું – મળવાનું મન થયા કરે!! મનની ઈચ્છાઓ, તૃષ્ણાઓ કે આકાંક્ષાઓનો અરીસો એટલે સપના! પણ, સપના એટલે પરપોટા… ઉદ્ભવે, રંગબેરંગી લાગણીઓની છબી ઉપસાવે અને ક્ષણમાં જ ફટ્ટ કરતા ફૂટી પણ જાય, જીવનને આ એક જ ઘટનામાં વ્યક્ત કરી જતા આ સપના જોઈ, યાદ રાખી અને તેને વ્યક્ત કરવાની વિશેષ બક્ષિશ કુદરતે આપણને આપી છે… તો, ચાલો માણીએ એક અનોખી દુનિયાની સૈર કરાવતું આ એક ઔર સુંદર સપનું!!
સોશિયલ મીડિયા, ટેકનોલોજીએ આપણા હાથમાં આપેલું એક રૂપકડું રમકડું! આ રમકડાને તો આપણે દંભને જસ્ટીફાય કરતા સાધન તરીકે ઉપયોગમાં લેવા લાગ્યા છીએ અને છતાં તેનો કોઈ એહસાસ જ નહીં!! આજે જે લોકો, જે સાથ અને સહકારને આપણે આ સોશિયલ મીડિયાનાં ખોખલા ચહેરા પાછળ રહી પોતાનાથી દૂર કરી રહ્યા છીએ એ કોઈક દિવસ ‘કોને પડી છે’ એમ કહી દેશે ત્યારે શું? વિચારી રાખજો… ખાલી પારકા ઉજાસે ચમકતી સ્ક્રીન બનવા કરતા, લાગણીથી ભરેલ હૃદયનો ચહેરો બનીએ તો કેમ?
જીવન એક અદ્ભુત ઘટના છે.અહીં જે જેવું દેખાય છે કે, સમજાય છે એ એજ સ્વરૂપમાં અનુભવી શકાશે એ નક્કી રહેતું નથી. વસ્તુઓ, ઘટનાઓ કે અભિવ્યક્તિઓ તેમનાં વ્યક્ત સ્વરૂપ અને એના અર્થ વચ્ચેનાં ભેદ વડે આપણને સતત અચંભિત કર્યા કરે એ જ જીવન!
મર્યા નથી ત્યાં સુધી તો જીવતા જ છીએ એ યાદ રાખવું અને અસ્તિત્વનાં આનંદનો ગુલાલ કરવો એ એકમાત્ર કામ છે જે મનુષ્ય તરીકે આપણા વશમાં છે. બાકી, શ્વાસ ચાલે છે ત્યાં સુધી જ આ બધું સહેવાનું કે માણવાનું છે એ માન્યતા તરીકે સારું લગાડવા માટે પુરતું છે બાકી, આવવા જવાની અવિરત ચાલતી આ પ્રક્રિયામાં અહીંથી ક્યાંય જઈ શકાતું નથી.. આપ શું કહો છો?
કંઇક થોડી દાનત અને કંઇક નિયતિ આ બંનેનું સંયોજન સ્નેહ સંબંધોની ભૂમિકા તો બાંધી દે છે પરંતુ, તેમાં સંગાથે આગળ વધવા અને તેને નિભાવવા માટે ચપટી ચાહત કામ નથી આવતી, તેમાં ટનબંધ તૈયારી (willingness) કામે લગાડવી પડે છે ત્યારે કોઈક મુકામે પહોંચવું શક્ય બને છે! એટલે, ડગલે ને પગલે કહેતા રહેવું પડે કે, કહે જો તું તો…!
લાગણીનાં સંબંધોમાં જયારે સામાજિક વ્યવહાર, બીજાનાં વિચાર અને આત્મકેન્દ્રી આચાર (behavior) પ્રવેશે ત્યારે એ મૂળ સત્વ ગુમાવી દે છે. ફૂલદાનીમાં રાખેલા સાચા ફૂલો અને પ્લાસ્ટિકનાં નકલી ફૂલોનો ભેદ સમજાતો હોય તો, કોની, ક્યાં અને કેટલી દરકાર કરવી જોઈએ એ સમજી ગયા હશો, ખરું ને?
તહેવારો ઉજવવા એ આનંદ નો વિષય છે પરંતુ, એ તહેવારો પાછળનાં કારણ જાણીને ઉજવણી કરીએ, ત્યારે એ આનંદ સાર્થક થઇ બેવડાઈ જાય છે. સનાતન ધર્મએ જીવનને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે ઘણું આપ્યું છે. રામાયણ પણ એ જ્ઞાનસાગરનું જ એક અણમોલ મોતી છે. વાંચો, માણો અને આનંદો!
ચાહનાનાં પ્રદેશમાં માત્ર એન્ટ્રી જ છે, એક્ઝીટ નથી એટલે એક વખત એ વિસ્તારમાં ડગલું માંડ્યા પછી વહેતા રહેવાનું; દરેક પગલે કોઇક અનુભવની ગઠરી માથે ચઢશે એટલે ભારણ સહન થાય એટલું સહેતા રહેવાનું અને બાકી આવી રીતે જ કહેતા રહેવાનું!
आज स्वतंत्रता दिवस के इस अवसर पर,अटल बिहारी बाजपाईजी के इन शब्दों के अलावा कोई और शब्द हमारा जज़्बा बयां नहीं कर पाते, “उजियारे में, अंधकार में, कल कहार में, बीच धार में, घोर घृणा में, पूत प्यार में, क्षणिक जीत में, दीर्घ हार में, जीवन के शत-शत आकर्षक, अरमानों को ढलना होगा| कदम मिलाकर चलना होगा|”
ડૉ. રાહી માસૂમ રઝાએ કહ્યું છે, “कहीं शबनम के शगूफ़े कहीं अंगारों के फूल; आके देखो मेरी यादों के जहां कैसे हैं।” જાણ્યે-અજાણ્યે પણ ગઝલોનાં વિશ્વની સમૃદ્ધિ આવા યાદોનાં ખજાનાને જ આભારી છે. સંપૂર્ણ એટલું સુંદર એ પૂર્ણ સત્ય નથી.અધુરપનો આસ્વાદ તો જેણે માણ્યો હોય તે જ જાણશે… ખરું ને?
અમૃત ‘ઘાયલ’ કહે છે એમ, ‘તમે છેડી તો જુઓ સહેજ મુજ ખંડિત હૃદય-વીણા; તૂટેલા તાર માંહે પણ કંઈ ઝણકાર બાકી છે’. યાદોનાં પટારામાં ગડી વાળીને સાચવી રાખેલી ક્ષણો ઘણાને માટે પીડાનું કારણ હોય છે તો, એ જ વળી કેટલાકને માટે સંતાપનું ઓસડ પણ હોય છે. અહીં આવી જ યાદોની પળોને સાથે મળીને માણીએ અને જીવીએ.
જો જગતની બધી ધન-દોલત, સુખ-સુવિધાઓ એક તરફ અને પરિવારજનો તેમજ મિત્રો બીજી તરફ એમ ત્રાજવે તોળવાનાં થાય તો, તમને શું લાગે છે શેનું મૂલ્ય વધારે થશે?
આંખોથી આત્મા સુધી પ્રસરી ગયેલી લાગણીઓથી પીછો છોડાવી શકાતો નથી. જુદાઈનું રણ કોઈને પણ જાણ ન થાય એમ અંદરખાને વિસ્તર્યા કરે છે અને શહેરોની વચ્ચે પણ મનની અંદર ક્યારે વેરાન વગડો ઉભો કરી દે છે એ ખબર પણ રહેતી નથી. તો, એવા વગડે ભમતા નજરોનાં હરણાં શું કરે છે એ જોઈએ…
निदा फ़ाज़ली का ये शेर ही हमारी ग़ज़लको मुकम्मिल करता है की, “दिल में न हो जुर्रत तो मुहब्बत नहीं मिलती; ख़ैरात में इतनी बड़ी दौलत नहीं मिलती|
ये लगाए न लगनेवाली और बुझाए न बुझनेवाली चाहकी तपिश शायद ऐसी ही होती है.मजरुह सुल्तानपुरीने इसी पर कहा है की, “अलग बैठे थे फिर भी आँख साक़ी की पड़ी हम पर, अगर है तिश्नगी कामिल तो पैमाने भी आएँगे|
ગમતીલાને તેઓ આપણા માટે શું છે એ ચોક્કસ કહેવું જોઈએ. તમને ખબર છે સમયસર ઉપયોગમાં લેવાતા શબ્દો ટોનિકનું કામ પણ કરી જાણે છે? હજી સુધી ન કહ્યું હોય તો આજે જ કહી દેજો…
કવિતા તરીકે અત્યાર સુધી તમે ઘણું વાંચ્યું છે પરંતુ, ગુજરાતી એટલી બધી સમૃદ્ધ ભાષા છે કે, ક્યારેક તો માત્ર શબ્દો જ આખા વાક્યોની ગરજ સારે છે.અહીં, વિપરીત પરિસ્થિતિઓ વચ્ચે મનમાં વિચારોનું ઘોડાપુર ઉમટે, ત્યારે શું પ્રક્રિયા થતી હશે એ વિશે એક પ્રયોગ રજુ કરું છું, આશા છે ગમશે…
આજકાલ અહીં પ્રસ્તુત અભિવ્યક્તિ મુજબની છોકરીઓ અને એ માહોલ બહુ જોવા મળતો નથી પણ, જો કોઈક ગ્રામીણ ઇલાકામાં એકા’દ આવી આપખુદ છોકરી મજાક-મજાકમાં છેડતી કરતા કોઈ રોડસાઈડ રોમિયોને ભટકાઈ જાય તો, કંઇક આવો જ જવાબ આપે કે નહીં?
લાગણીઓની લેવડ-દેવડમાં ક્યારેક તો આપવા માટે સમસ્ત સંસાર ઓછો પડે છે તો, વળી ક્યારેક પુલકિત કરી દેતી કોઈ એક ક્ષણ જ જીવનભર માટે પુરતી થઇ પડે છે… તમે શું માગ્યું છે?
કુદરતની શ્રેષ્ઠત્તમ રચનાઓમાંથી એક એવા આપણે ‘મનુષ્યો’ કેટલાક વિશેષાધિકાર ધરાવીએ છીએ.એટલે જ તો કુદરત કદાચ આપણી પાસે થોડી વધુ હિંમતની અપેક્ષા રાખે તો એ ગેરવ્યાજબી તો નથી જ… આટલી અનુભૂતિ રહેશે તો, માનવ હોવાનું ગૌરવ પણ જાળવી શકાશે.
નિયતિ આપણા માટે જે નિર્ધારિત હોય છે એ સામે લાવે જ છે; ચાહે આપણને ગમે કે ન ગમે. પામવું-છુટી જવું, મેળવવું-ખોઈ દેવું, સંગાથ-વિરહ આમાંથી કંઈ જ આપણા કાબુમાં નથી તો શા માટે ખોટું લડ્યા કરવાનું?ખેલ સૌ તેની મરજીનો…
માનવી, આ ગ્રહ પર સૌથી હોશિયાર હોવાની માન્યતાને કારણે, ક્યારેક સર્વશક્તિમાન પર પણ શંકા કરે છે. આપણે તેની શક્તિઓને ઓછી આંકવા ટેવાયેલા છીએ.અહીં એક કાલ્પનિક પરિસ્થિતિ છે, માણસ ઈશ્વરનાં અસ્તિત્વ વિશે શંકા કરી, તેમને પૂછે છે કે જો તેઓ સર્વત્ર છે, તો શા માટે લોકો તેનાં સ્થાનો લૂંટી લે છે અથવા નષ્ટ કરે છે? તે પોતાના નિવાસને કેમ રક્ષણ આપતો નથી? ત્યારે સર્જક આ જવાબ આપે છે.
સારું-ખરાબ, શુદ્ધ-અશુદ્ધ, પાપ-પુણ્ય એ એક જ સિક્કાની બે બાજુઓ છે. એ જ રીતે, રામરૂપી પવિત્રતા અને રાવણરૂપી દુષ્ટતા એ પણ એક જ વ્યક્તિનાં મનનાં ભાવો છે.તમે કોને વ્યક્ત થવા દેશો એ તમારા પર નિર્ભર કરે છે.
ઘણી વ્યક્તિઓ કે સંબંધો હૃદયની ખુબ નજીક હોવા છતાં, ફાંસની જેમ સતત ખૂંચ્યા કરતા હોય ત્યારે, એ દૂર થવાથી વધુ રાહત અનુભવાય છે.છતાં, અહીં કહ્યું છે એમ,‘અકલ્પ્ય છે દેવત્વ…’કોણ, ક્યારે અને કેવી રીતે આવી મળશે એ તો ‘પડદો ઉઠ્યા પછી…’જ ખબર પડે.
સમાજમાં લગભગ મોટાભાગનાં વ્યવહારો પાછળ ક્યાંકને ક્યાંક કોઈક સ્વાર્થ નિહિત હોય છે.અંગત ફાયદા માટે માણસ કોઈ પણ રૂપ ધરી સામેવાળી વ્યક્તિને છેતરી શકે છે પરંતુ, પોતાનાં જ મનને છેતરવાનો માર્ગ હજી સુધી તો તેને હાથ લાગ્યો નથી.
આજકાલ મોટાભાગનાં ઘરોમાં આ દ્રશ્ય સામાન્ય છે,અહીં તો આપણે થોડી ગમ્મત જ કરી પરંતુ, હકીકતમાં બાળકને કેટલું અને ક્યાં સુધી બાલિશ બનાવી રાખવું એ તો માતા-પિતા કે પરિવારનાં હાથમાં હોય છે… તમને શું લાગે છે?
જીવનમાં કોઈ એક સ્થળે રોકાઈને મૂલવીએ કે જેટલું મેળવ્યું છે તેનાં માટે શું ચુકવ્યું છે ત્યારે સમજાય છે કે,કરેલી પ્રગતિ કે ઉન્નતિનાં બદલામાં ચૂકવવી પડેલી કિંમત ઘણી જ વધારે હોય છે. છતાં, મારું માનવું છે કે એ કિંમત શું અને કેટલી રાખવી એ પોતાનાં જ હાથમાં હોય છે… સાચું ને?
મૃત્યુ એક શાશ્વત સત્ય અને સમાનતાનું એકમાત્ર પ્રામાણિક ઉદાહરણ! મરણ આપણા માટે તો માત્ર એક કલ્પના જ છે, જેને આપણે સાપેક્ષ રહીને જ જોઈ કે જાણી શકીએ છીએ તો, આ કલ્પનાચિત્રને ભયાવહ બનાવવા કરતા સર્વોત્તમ ચીતરીએ તો કેવું?
સ્કૂલમાં હતા ત્યારે આવી સવાર પડતી હતી. શિક્ષકો શબ્દો અને કલ્પનાની પાંખો આપી, નવું આકાશ શોધવામાં મદદ કરતા.આજે એવા દિવસો કે શિક્ષકો તો નથી પરંતુ શબ્દો ચોક્કસ છે તો, જીવી લઈએ એ સવાર ફરી એકવાર?
અસ્તિત્વ માટે ખેલાતો એક ખેલ એટલે જીવન. જેની વિશેષતા એ કે વ્યક્તિ એક જ રમતનો ભાગ હોવા છતાં, દરેક એક અલગ સ્તર પર અને પોતાનાં આગવા નિયમો સાથે રમ્યા કરે છે. મજાની વાત એ છે કે અહીં હાર અથવા જીત આપણે જાતે નક્કી કરી શકીએ છીએ.
મનનું સમુદ્ર જેવું છે; સવાલ-જવાબોની ભરતી-ઓટ ચાલ્યા જ કરે. રોજ ઉદ્ભવતા સૈંકડો પ્રશ્નોમાં જરૂરી નથી કે બધાનાં ઉત્તર મળે જ. છતાં, શ્વાસની જેમ સતત ઉઠતા-શમી જતાં પ્રશ્નોને સાક્ષીભાવે નિહાળી તો શકાય ને?
એનો અર્થ ભલે ‘અવાજ’ છે પરંતુ, દરેક બોલાતો કે સંભળાતો શબ્દ પોતાનામાં એક વિચારવંત તંત્ર છે. વ્યક્તિ, પરિસ્થિતિ કે આખેઆખા કાલખંડ આ શબ્દો દ્વારા બને કે બગડે છે… તો વાંચો કે કેટલો શક્તિશાળી છે આ શબ્દ!
સ્વજનોનું મૃત્યુ એટલું સહજ-સ્વીકાર્ય નથી રહેતું; યદ્યપિ, રોજબરોજની દિનચર્યા જેટલી જ સહજ અનંત તરફની યાત્રા અકળ, અટલ તેમજ શાશ્વત છે!
ચાહનાઓ અને ભાગ્યનાં ટકરાવમાં સૌથી વધુ હાનિ મન અને હૃદય ભોગવે છે. આ ટકરાવનો અંત જયારે ભાગ્યની જીતથી થાય તો, શું અનુભવાય છે એ અહીં વાંચીએ.
કોરો કાગળ, જેનું સાધારણ રીતે અધોમૂલ્યન જ થતું હોય છે પરંતુ, અહીં એક કોરો કાગળ પોતાના વિશે જે કંઈ પણ કહે છે એ તમારી માન્યતાઓ ચોક્કસ બદલી નાખશે… સાંભળો શું કહે છે એ કોરો કાગળ?!
ઘણાં એવા પણ લોકો છે જેમને પોતાની સમસ્યાઓ, પીડાઓ, દુઃખ વગેરેને પોષવામાં કોઈક અનેરો આનંદ મળતો હોય છે; પરંતુ, એમને કહેવાનું એ જ કે, એ બધાને પોષવાનાં પરિણામો મળવાનું શરુ થશે તો એમને રખે નહીં ગમે!!
જાત સાથેની લડાઈમાં પોતાના હિસ્સે માત્ર હાર જ આવે છે, જયારે પણ આવા ઝઘડા ઉદ્ભવતા અનુભવો તો, તરત જ શરણાગતિ સ્વીકારી લેવી એ નુકસાન ટાળવાનો શ્રેષ્ઠત્તમ ઉપાય છે.
સૌરાષ્ટ્રમાં ક્યાંક સાંભળેલું કે,‘મજબૂરીનું નામ મહાત્મા ગાંધી!’; પરંતુ, ખરેખર એવું છે ખરું? મારા મતે તો માણસ પોતે અને તેની અર્થહીન, અસીમિત ઇચ્છાઓ જ તેને મજબૂર બનાવે છે.
ઈશ્વર સાથે સીધો વ્યવહાર શક્ય હોત તો, ખુમારીથી જીંદગી જીવી ગયેલા કોઈ એક ગામઠી પુરુષે તેમને આવો કંઇક પત્ર ચોક્કસ લખ્યો હોત. આજનાં સમયમાં આ બોલી વાંચવાનો લ્હાવો કદાચ જ બીજે ક્યાંય મળે…
ઉનાળાની બપોર જો મારી જેમ વ્યક્ત કરી શકતી હોત તો,હું જે મારી દીકરી વિશે અનુભવું છું એવું જ કંઇક એ પલાશનાં ફૂલો વિશે અનુભવે છે એમ કહેતી હોત… ખરું ને?
જીવનમાં ક્યારેક કોઈ એક ચોક્કસ પસંદગી કરવા માટે અવકાશ ન દેખાતો હોય ત્યારે, ભાગ્ય દ્વારા નિર્મિત સંબંધો તેમજ ઋણાનુબંધ જેમ મળ્યા હોય તેમ જ સ્વીકારીને સહજ રીતે જીવી જવાનું હોય છે.
માણસ તર્કના સહારે, ઈશ્વરને તેમજ સ્વયંને અનુકુળતા મુજબ આંકતો રહી, શંકા-કુશંકાઓનાં વમળમાં ફર્યા કરે છે. સમર્પણ ન કરો ત્યાં સુધી જીવનની ગતિ આ જ રહે છે.
સ્ત્રીઓ વિશે કેટકેટલું લખાયું અને લખાશે પણ ઘણું પણ, અહીં કંઇક અનોખું જ જુઓ. મારી દૃષ્ટિએ દુનિયાનાં કોઈ પણ ખૂણે જોવા મળતો પુરુષ એટલે બસ આ જ!
પ્રેમ, આમ એક નાનકડો શબ્દ પણ ઊંડા ઉતરો એટલે સમજાય કે, એ એક અજાણી ગલીનો આકર્ષક દરવાજો માત્ર છે. જે સમજી ગયા છે એ બીજાને સમજાવવા પ્રયત્નો તો કરે છે પરંતુ, જવાબ આપણે બંને જાણીએ જ છીએ, છે ને??
જીવન વિશે કંઈ પણ કહેતા પહેલા ચોક્કસ યાદ રાખવું પડે કે, શબ્દો માત્ર વર્ણન જ કરી શકે છે, જીવન અને તેમાં ઘટિત થતું બધું જ માપવા માટે એ હજી પણ અપૂરતા જ છે… તમારું વ્યાકરણ શું કહે છે?
લાગણીઓનાં ઋણાનુબંધ આજીવન રહે છે પરંતુ, ક્યારેક સાથે આગળ વધવું શક્ય ન બને અને રસ્તાઓ ફંટાતા જણાય ત્યારે,લેણ-દેણ પતાવી લેવી એ માર્ગ સરળ કરે છે.ભાવનાઓ બંધન બને એ પહેલા હિસાબ ચૂકતે કરી લેવો જોઈએ… સાચું ને?
જીવનમાં સુખ, ખુશી, પ્રગતિ આ દરેકનાં માપદંડો સમય અને સંજોગો પ્રમાણે ચોક્કસ બદલાતા રહે છે જેમાં, માણસ તરીકે સતત આહત કરતાં અનુભવો પણ સામેલ છે.પરંતુ,દરેક પાસે જીવનમાં કોઈક એવું ચોક્કસ છે જે આ દરેક અનુભવોથી પર એવી શાંતિ બક્ષે… તમારી પાસે પણ છે ને?
હૃદયનાં કેટલાક સંબંધો ભલે સમજાવી શકાતાં નથી પરંતુ એ આપણા ઈશ્વર સાથેનાં સંબંધ જેટલા જ સાતત્યપૂર્ણ હોય છે. એ પ્રમાણ પર નહીં, પ્રમાણિકતા પર શ્વસે છે.
પ્રેમનાં નામે કેટલું બધું જટિલ કહેવાતું, સમજાતું અને સમજાવાતું હોય છે પરંતુ, જે અટપટું છે એ પ્રેમ નહીં પણ, લોકોએ ઉભા કરેલા વ્યવહારો છે. બસ, મને તો આટલું જ સમજાય છે. અને તમને?
વ્યક્તિ પ્રેમમાં હોય ત્યારે સૌથી વધુ આશાવાદી હોય છે. લાગણીઓની કુંપળોને માવજતની જરૂર હોય છે. ક્યારે ઉગી નીકળે કે નહીં જ ઉગે એ કહી ન શકાય. છતાં, પ્રયત્નો તો કરી જ શકાય ને?
ભાષા, સંસ્કૃતિ, જીવન જીવવાની પદ્ધતિઓ, મહત્વાકાંક્ષાઓ આ બધું જ વૈવિધ્યસભર હોવા છતાં, જગતભરમાં દરેકની મા વિશેની અભિવ્યક્તિ લગભગ સમાન જ હોય છે.અહીં જગતની ‘મા’ વિશે એક નાનકડી અભિવ્યક્તિ રજુ કરું છું. હું માનું છું તમારી આનાથી ભિન્ન નહીં જ હોય.
વિશ્વમાં શું સંભવિત છે એના માટે કોઈ થીયરી કામ નથી કરતી. ઈચ્છાશક્તિ એ એકમાત્ર પ્રબળ પરિબળ છે જે અસંભવને પણ સંભવ બનાવે. શું મેળવીશું એ કદાચ આપણા નિયંત્રણમાં ન હોય છતાં, સપનાની પાંખો વિસ્તારવા પર કોઈનો અંકુશ નથી!
માણસ હોવું એ સહેલું નથી અને આજનાં સમયમાં તો બિલકુલ નહીં. એટલે, જો ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ આજે ફરીથી અહીં જન્મ લેવાનું વિચારતા હોય તો, આપણે એમને થોડી વાસ્તવિકતા બતાવીએ? પછી એમની મરજી…
પ્રેમ, એક એવો સોદો જ્યાં મેળવવા કરતા ગુમાવવાનું વધારે છે. છતાં, એમાં એવું કંઇક છે જે સતત આકર્ષે છે. શમા-પરવાનાની ગઝલો એમ જ નથી બની જતી. લાગણીઓનાં આ વ્યાપારમાં છેતરાવાની પણ પોતાની મજા છે… છે ને?
લાગણીઓનું વેલ જેવું છે.ક્યાંક ને ક્યાંક,કોઈક સાથે હૃદયનાં સુત્રોથી સતત જોડાયેલી રહે છે. એ તાંતણો ગમે તેટલો પાતળો કેમ ન હોય; ચાહે નજીક કે દૂર, આપણને તો જાણ હોય જ છે કે એ કોણ અને ક્યાં છે.
વીતી વાતો અને યાદો મનનાં એક ઓરડામાં સચવાઈને પડ્યા હોય અને જો કોઈ ઘટના, પ્રસંગ કે વ્યક્તિ એ ફરીથી તાજા કરે એવી શક્યતા ઉભી થતી દેખાય ત્યારે લગભગ બધાને આવું જ લાગતું હશે… સાચું ને?
મનુષ્ય તરીકે લોભ, લાલચ, ક્રુરતા વગેરે સહજ બની જાય છે ત્યારે, આપણે એકબીજાનો વસ્તુ તરીકે ઉપયોગ કરતા થઇ જઈએ છીએ.આ ‘તરસ’ કદાચ એ હકીકતની અનુભૂતિ કરાવે…
ઈશ્વરે બક્ષેલા બે હાથ કર્મ પણ કરે છે અને પ્રાર્થના પણ કરે છે પણ, આજની આ તાર્કિક દુનિયામાં કર્મોથી જેટલું ડરીએ છીએ એટલો જ વિશ્વાસ પ્રાર્થનાઓ પર કરીએ તો, ચમત્કારો શોધવા નથી જવા પડતા… મેં અનુભવ્યું છે, તમે?
કોઈ પણ સમાજ,શરતો કે નિયમો લાગણીઓ પર અંકુશ ન મૂકી શકે પરંતુ, વ્યક્તિગત મુલ્યોની એક નાનકડી સીમા આ કામ સહજતાથી કરી જાય ત્યારે એ કશ્મકશમાં આપણે તો માત્ર પૂછી જ શકીએ કે, કરવાનું શું?
